Φωτισμός εκτροφείου

Published 12/08/2021 · Updated 23/08/2021

Φωτισμός εκτροφείου

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Από τους βασικότερους παράγοντες καλής και επιτυχημένης αναπαραγωγής είναι και ο φωτισμός.

Ο φωτισμός ενός εκτροφείου που δε βρίσκεται σε ανοικτό εξωτερικό χώρο είναι απαραίτητο να είναι τέτοιος ώστε να διασφαλίζει στα πτηνά μας τις προϋποθέσεις και τις συνθήκες που είναι απαραίτητες για την ορθή, προσεγμένη και όσο το δυνατό κατάλληλη διαβίωσή τους.

Ο ήλιος με τις ευεργετικές για ανθρώπους και ζώα ακτίνες του βοηθά στο μεταβολισμό βιταμινών κυρίως της βιταμίνης D (¹) οποία ονομάζεται και «βιταμίνη του ήλιου». Είναι μια λιποδιαλυτή βιταμίνη που βοηθά την εντερική απορρόφηση ασβεστίου και φωσφόρου (εξαιρετικά απαραίτητα στα πτηνά), ενώ ρυθμίζει και το μεταβολισμό του ασβεστίου μέσω μιας ορμόνης, της παραθορμόνης (²). Κρατάει στο αίμα στα φυσιολογικά επίπεδα το ασβέστιο και του φωσφόρο, που είναι ζωτικής σημασίας για να διατηρούνται τα οστά υγιή και ισχυρά. Θεωρείται ότι παίζει ρόλο στη ρύθμιση του ανοσοποιητικού συστήματος των πτηνών και βοηθά στην καταπολέμηση των επιφανειακών μικροβίων και βακτηρίων

Ακόμη το φως του ήλιου επηρεάζει τόσο με την ένταση όσο και με τη διάρκεια την προ-διάθεση των πτηνών και τα οδηγεί αναλόγως στις διάφορες φάσεις της ζωής τους όπως στην αναπαραγωγή στην πτερόρροια κλπ

ΓΕΝΙΚΑ

Οι εκτροφές πτηνών που βρίσκονται σε εξωτερικό χώρο καλύπτονται από το πλούσιο φως του ήλιου που απλόχερα χαρίζεται στην πατρίδα μας, με κάποια προβλήματα σε σχέση με το φωτισμό τους μήνες του χειμώνα.

Για τις εσωτερικού χώρου (εσωτερικές) εκτροφές τα πράγματα είναι περισσότερο πολύπλοκα, σύνθετα, με αρκετά προβλήματα στα θέματα σωστού φωτισμού. Φυσικά ακόμη και σ’ αυτές τις περιπτώσει ο ήλιος ευτυχώς, δεν απουσιάζει τελείως οπότε μπορούμε να μιλάμε για κάποιο τύπο μεικτού φωτισμού.

Για τις εντελώς «σκοτεινές» εκτροφές που δεν μπορεί ο ήλιος να έχει «παρουσία» τα πράγματα είναι αρκούντως σοβαρά και χρειάζονται σοβαρές μελέτες όχι μόνο για όλες τις εγκαταστάσεις όπως ο φωτισμός, ο εξαερισμός κλπ., αλλά ακόμη και για τον τρόπο λειτουργίας τους. Όλα τα παραπάνω θα επιφέρουν και μεγαλύτερη οικονομική επιβάρυνση.

ΟΠΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΠΤΗΝΩΝ

Όλα τα όντα αντιλαμβάνονται το φως με τα μάτια τους. Στον αμφιβληστροειδή χιτώνα υπάρχουν πάρα πολλοί κατάλληλοι υποδοχείς που ονομάζονται φωτοϋποδοχείς – Photoreceptors (³) (στο 11.2.2).

Υπάρχουν δύο είδη υποδοχέων στον αμφιβληστροειδή χιτώνα, τα ραβδία (rods) για τη νυχτερινή όραση και τα κωνία (cones) που αντιδρούν τόσο ως προς τη φωτεινότητα αλλά και προς το μήκος κύματος, βοηθώντας στην αντίληψη του χρώματος και του σχήματος αντίστοιχα.

Σε αντίθεση με τους ανθρώπους, στα μάτια των ζώων αλλά και των πτηνών, εκτός από τα κωνία και τα ραβδία υπάρχει και άλλος ειδικός υποδοχέας για την αντίληψη της ημέρας ή της νύχτας. Αυτή η πληροφορία είναι θεμελιώδης για όλους τους οργανισμούς, γιατί επηρεάζει τους βιολογικούς κύκλους τους, αλλά και τον ημερήσιο κύκλο.

Απλά, το φως που λαμβάνει ένα πουλί, διεγείρει τον κωνοειδή και βλεννογόνο αδένα μέσα στον εγκέφαλό του, και μ’ αυτό τον τρόπο αντιλαμβάνεται εκτός από το κόκκινο πράσινο και μπλε, δηλαδή τα χρώματα που βλέπει ο άνθρωπος (⁴) και ένα τέταρτο χρώμα που προέρχεται από την υπεριώδη ακτινοβολία (⁵) UV και σε κάποιες περιπτώσει που δεν θα αναπτύξουμε εδώ και ένα πέμπτο.

ΑΠΑΡΑΙΤΗΤΕΣ ΤΕΧΝΙΚΕΣ ΓΝΩΣΕΙΣ

Το λευκό – ψυχρό φως (Cool Day Light) είναι μια υπέρθεση φωτός όλων των μηκών κύματος του ορατού φάσματος, δηλαδή όλων των χρωμάτων από κόκκινο σε πορτοκαλί κίτρινο και πράσινο μέχρι το μπλε και το ιώδες.

Όσο μεγαλύτερη είναι η θερμοκρασία χρώματος του φωτός, τόσο μεγαλύτερο είναι το ποσοστό του μπλε φωτός.

Τι όμως είναι η θερμοκρασία χρώματος;

Αν θερμάνουμε ένα κομμάτι σίδερο, φτάνει κάποια στιγμή που αρχίζει να γίνεται κόκκινο. Αν συνεχίσουμε να θερμαίνουμε όλο και περισσότερο το ήδη πυρακτωμένο μέταλλο, παρατηρούμε ότι το χρώμα που εκπέμπει, μεταβάλλεται από κόκκινο σε πορτοκαλί, κίτρινο, λευκό και μπλε. Για να καθορίσουμε το χρώμα του φωτός μίας φωτεινής πηγής, χρησιμοποιούμε τις μονάδες θερμοκρασίας Kelvin. Όταν η θερμοκρασία χρώματος είναι 5.500^ο Kelvin τότε το φως είναι λευκό.

Όσο αυξάνεται η θερμοκρασία χρώματος τόσο δυναμώνει η ενέργεια της μπλε ακτινοβολίας. Όσο μειώνεται η θερμοκρασία χρώματος τόσο μικραίνει η ενέργεια της μπλε και δυναμώνει η ενέργεια της κόκκινης ακτινοβολίας. Έτσι έχουμε αντίστοιχα το ψυχρό και το θερμό φως στους λαμπτήρες, κρατώντας μια σχετική τυποποίηση.

Τυποποίηση λαμπτήρων.

Οι λαμπτήρες χαρακτηρίζονται από ένα τριψήφιο αριθμό, π.χ. 965. Τα δύο τελευταία ψηφία συμβολίζουν τη θερμοκρασία χρώματος. Σε αυτό το παράδειγμα το 65 συμβολίζει σύντομα θερμοκρασία χρώματος τους 6.500^οKelvin. Το πρώτο ψηφίο χαρακτηρίζει την ποιότητα χρωματικής απόδοσης Ra ή C.R.I. Οι ιδιότητες χρωματικής απόδοσης μιας φωτεινής πηγής ορίζονται ανάλογα με την ιδιότητα της χρωματικής απόδοσης του ήλιου που είναι 100, στο δικό μας παράδειγμα με τιμή μεταξύ 90 και 99.

Σύμφωνα με μελέτες το ηλιακό φως στην φωτεινότερη εκδοχή του έχει θερμοκρασία χρώματος 6.500^οKelvin. Σε διδακτορική έρευνα (⁶) του ΕΜΠ (Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου), οι τιμές φωτεινότητας του ήλιου κυμαίνονται από 4.874 °Κ, έως 6.774 °Κ (σελίδα 31).

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΚΛΕΙΣΤΟΥ ΕΚΤΡΟΦΕΙΟΥ ΠΤΗΝΩΝ

Εύλογα λοιπόν κάποιος μπορεί να αναρωτηθεί… «υπάρχει τεχνητός φωτισμός που να αναπαράγει το φως του ήλιου;»΄

Η απάντηση φυσικά είναι ΟΧΙ.

Η αναγνώριση του τέταρτου βασικού χρώματος από το μάτι των πτηνών μας αναγκάζει στα κλειστού τύπου εκτροφεία να χρησιμοποιήσουμε φωτισμό πλήρους φάσματος. Και τέτοιου είδους φωτισμό μπορούμε να τον έχουμε μόνο από λάμπες φθορίου TL-D, με τα χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν πιο πάνω.

Σύμφωνα μάλιστα με μελέτη οι λάμπες φθορίου TL-D για τις οποίες μιλάμε έχουν τη δυνατότητα να παράγουν UV-A και UV-B σε πολύ μικρά ποσοστά σε σχέση με τον ήλιο.

Το ποσοστό υπεριώδους ακτινοβολίας UV-B που εκπέμπουν σύμφωνα με τον PhD MD Michael Holick (⁷), είναι τόσο μικρό, ώστε απαιτούνται τουλάχιστον 30 ώρες συνεχούς έκθεσης για ενεργοποιηθεί μια προσωρινή αύξηση στη σύνθεση βιταμίνης D, σε αντίθεση με τον ήλιο που χρειάζεται μόλις 22 λεπτά της ώρας μεσημεριανός ήλιος.

Με γεγονός όλα τα παραπάνω καταλληλότεροι λαμπτήρες σύμφωνα με τον dr Peter Coutteel (⁸) είναι οι φθορίου Τ5 ή Τ8 απόχρωσης 865 ή 965 ψυχρού φωτός (Cool Day Light) οι οποίοι παρέχουν την πιο φυσική ορατότητα στα πτηνά.

Υποστηρίζει διακαώς την αλλαγή των μαγνητικών με ηλεκτρονικά ballast (είναι ο μηχανισμός εκκίνησης των φωτιστικών φθορισμού) με

σχεδόν καμία οικονομική διαφορά, που διασφαλίζουν όσο το δυνατό καλύτερο και σταθερό σε στροβοσκοπικά φαινόμενα φωτισμό. Αν δούμε και το video τότε σίγουρα θα του δώσουμε δίκιο.

Πρακτικά οι λαμπτήρες έχουν μικρή δυνατότητα εκπομπής UV-A και UV-B που μειώνεται όσο αυξάνεται η απόσταση. Σύμφωνα μάλιστα με τον Patrick R. Thrush οι ακτίνες UV δεν μπορούν να έχουν δράση σε απόσταση μεγαλύτερη από 35cm έως 45cm (⁹) από τα πτηνά

Η τοποθέτηση των φωτιστικών πρέπει να γίνεται έτσι ώστε να προσομοιάζει το φως του ήλιου και να «μπερδεύει» το πουλί που πρέπει να πιστεύει πως προέρχεται από φυσική πηγή, πράγμα που επίσης είναι δύσκολο.

Αυτή τη δυνατότητα εκπομπής UV-A και UV-B τη διατηρούν για τους 18-24 πρώτους μήνες λειτουργίας. Η διάρκεια “ζωής” τους εξαρτάται από τις ώρες λειτουργίας αλλά κυρίως από τα φορτία της εκκίνησης. Με την ομαλή εκκίνηση που τους δίνει το ηλεκτρονικό Ballast η διάρκεια αυτή μεγαλώνει

Οι παραπάνω λυχνίες TL-D, δεν έχουν δυνατότητα “ντιμαρίσματος» (να σβήνουν σιγά-σιγά), αλλά και οι περισσότεροι προσομοιωτές που χρησιμοποιούνται για την δημιουργία Ανατολής – Δύσης στα εκτροφεία χρειάζονται έτσι ή αλλιώς ξεχωριστό κύκλωμα με λαμπτήρες πυρακτώσεως.

Η ένταση του φωτισμού σύμφωνα με τον Phd Matthew Vriends συγγραφέα του βιβλίου πτηνών «Simon and Schuster’s Guide to Pet Birds,», είναι περίπου 40watt ανά τετραγωνικό επιφάνειας κλωβών πράγμα που πρακτικά σημαίνει μια λάμπα TL-D 36W για 4 περίπου κλωβούς αναπαραγωγής.

ΦΩΤΟΠΕΡΙΟΔΟΣ

Εξίσου σημαντικό αλλά και δύσκολο είναι να ρυθμιστεί η φωτο-περίοδος η οποία «ξυπνάει» το βιολογικό ρολόι των καναρινιών. Ένας σωστός προγραμματισμός στην ώρα έναρξης (ανατολή) και στην ώρα κλεισίματος (δύση) ώστε να υπάρχει δυνατότητα ρύθμισης του χρόνου πλήρους φωτεινότητας. Η Ανατολή και Δύση (άναμμα και σβήσιμο φώτων) πρέπει να γίνεται όπως είπαμε με προσομοίωση των πραγματικών συνθηκών σε ξεχωριστό κύκλωμα., ενώ του κυρίως φωτισμού με χρονοδιακόπτη.

Η διάρκεια του φωτισμού ξεκινά κατά τη διάρκεια προετοιμασίας των ζευγαριών να ανεβαίνει και να φτάσει τις 14 ώρες που θα μας επιτρέψουν να ξεκινήσουμε την αναπαραγωγή μας. Λιγότερος σε διάρκεια φωτισμός δεν θα «ξυπνήσει» τα αναπαραγωγικά ένστικτα των φίλων μας, ενώ περισσότερος φωτισμός πιθανόν να τους μπερδέψει και θα τους οδηγήσει πολύ γρήγορα σε φάση πτερόρροιας.